Są trzy filmy, które otrzymały rekordową liczbę jedenastu Oscarów. Również trzem filmom udało się zdobyć pięć najważniejszych Oscarów – za film, reżyserię, scenariusz, główną rolę męską i kobiecą. Za tą statystyką kryją się arcydzieła kina światowego, które zdobyły miliony żarliwych wyznawców i wytyczały kierunki rozwoju innym twórcom. Ale w historii kinematografii odnotowano też filmy, które nie powinny wygrać Oscara oraz filmy niedocenione. Oto spektakularna lista!

Oscar to Nagroda Akademii Filmowej, która została ufundowana w 1927 roku, ale po raz pierwszy przyznano ją dwa lata później. Lista laureatów Oscarów jest długa, ale są także filmy nagrodzone nieoczekiwanie.

Kryteria nagród Akademii

Projekt statuetki Oscara wykonał Austin Cederic Gibbons, scenograf filmowy pochodzenia irlandzkiego, członek założyciel Amerykańskiej Akademii Filmowej i dyrektor artystyczny wytwórni filmowej MGM, który w latach następnych otrzymał jedenaście Oscarów. Projektant zlecił wykonanie odlewu George’owi Stanleyowi, znanemu amerykańskiemu rzeźbiarzowi, który później wyrzeźbił muzę stojącą do dziś w Hollywood Bowl. Podobno pierwowzorem figurki był meksykański aktor Emilio Fernandez, który pozował Stanleyowi nago.

Statuetka przedstawia rycerza opierającego się na dwuręcznym mieczu, który stoi na rolce filmu z pięcioma szprychami. Każda z nich symbolizuje jedną z grup zawodowych reprezentowanych w Akademii Filmowej: aktorów, scenarzystów, reżyserów, producentów i techników. Statuetka waży niespełna 4 kg i ma ok. 35 cm wysokości. Wykonana jest ze stopu cyny, antymonu i miedzi, który pokryty jest 24-karatowym złotem.

Kino a nagrody filmowe

Aby film został nagrodzony Oscarem, musi wcześniej otrzymać wstępną nominację członków Amerykańskiej Akademii Filmowej. Pierwsze Oscary przyznano w trzynastu kategoriach, a dziś jest ich 24, w tym najlepszy film, reżyseria, aktor, aktorka, zdjęcia, muzyka, scenariusz oryginalny i scenariusz adaptowany.

Pierwsza ceremonia wręczenia nagród odbyła się w sali bankietowej hotelu The Hollywood Roosevelt w Los Angeles. Poprowadził ją gwiazdor kina niemego i jeden z członków założycieli Akademii Filmowej Douglas Fairbanks. Od 2002 roku ceremonia rozdania nagród odbywa się w Kodak Theatre w Hollywood. W głosowaniu bierze obecnie udział ok. 6 tys. osób.

Aby kwalifikować się do nagrody, film musi być w danym roku publicznie wyświetlany za opłatą przez co najmniej tydzień w jednym z kin w hrabstwie Los Angeles. Wyjątki od tej zasady obejmują filmy obcojęzyczne, które są zgłaszane przez kraj pochodzenia i nie muszą być pokazywane w USA. Filmy dokumentalne i krótkometrażowe mają jeszcze inne kryteria nagród Akademii i są oficjalnie zgłaszane przez producentów.

Filmy, które nie powinny wygrać Oscara

Jest wiele filmów, które uhonorowano nagrodami Akademii Filmowej, choć zdaniem dużej części krytyki oraz widzów były to wielce zaskakujące zwycięstwa na Oscarach. Tak było w 1990 roku, gdy cztery statuetki zdobył film „Wożąc panią Daisy”. W tym samym roku do Oscarów kandydowało kilka znacznie lepszych produkcji, a o zwycięzcy pamięta się często tylko z powodu wpadki jury, a nie ze względu na kunszt realizatorski.

W roku 1999 wielkim zwycięzcą gali Oscarów okazał się „Zakochany Szekspir”. Otrzymał siedem statuetek, w tym za Najlepszy film, Najlepszą aktorkę drugoplanową, Najlepszy scenariusz oryginalny, Najlepszą muzykę, Najlepszą scenografię oraz Najlepsze kostiumy. Kategorię największe porażki Oscarowe wygrał wówczas „Szeregowiec Ryan”, który zdobył „tylko” pięć statuetek i w zgodnej opinii krytyków był zdecydowanie lepszym filmem niż „Szekspir”.

Niedocenione filmy na Oscarach

W 2018 o nagrodę na Najlepszy film rywalizowały trzy naprawdę silne obrazy: „Dunkierka”, „Trzy billboardy za Ebbing, Missouri” oraz „Czwarta władza”. Tymczasem niespodziewanym zwycięzcą został “Kształt wody” w reżyserii Guillermo del Toro, który wyróżniono czterema statuetkami.

Zdaniem krytyków, wielką wpadkę jury odnotowało również w roku 2006, gdy w kategorii Najlepszy film nominowano „Tajemnicę Brokeback Mountain”, „Capote”, „Monachium” i „Good Night and Good Luck”. Ku zaskoczeniu wygrało „Miasto gniewu”. Niektóre decyzje jury próbowano interpretować jako polityczne, ale związek na linii Oscary a polityka jest nieunikniony w sytuacji, gdy niemal każdy werdykt związany jest z silnymi emocjami milionów ludzi.

Oscarowe skandale

W historii Oscarów tylko dwie osoby nie przyjęły nagrody. Byli to aktorzy George C. Scott oraz Marlon Brando. Scenarzysta Dudley Nichols odmówił przyjęcia nagrody za film z 1935 roku, ale po trzech latach zmienił zdanie.

W 1974 roku skandal na gali Akademii Filmowej wywołał nagi mężczyzna, który ułożył przed kamerą palce na znak zwycięstwa. Golasem okazał się fotograf i performer z Los Angeles, który podobno wszedł za kulisy, posługując się fałszywą legitymacją prasową. Według innych pogłosek, była to ustawka organizatorów, którzy chcieli w ten sposób zwiększyć zainteresowanie uroczystością.

Na liście skandali wypada też odnotować Oscarowe kontrowersje z polskim reżyserem w roli głównej. W 1983 roku Zbigniew Rybczyński, twórca krótkometrażowej animacji „Tango”, przyszedł na galę w smokingu oraz… trampkach. Tuż po odbiorze nagrody wyszedł z sali na papierosa, ale w powrocie przeszkodziła mu ochrona, która nie mogła uwierzyć, że to filmowiec z gali. Polak nie znał angielskiego, a zdobytego Oscara zostawił na sali. W tej sytuacji został zatrzymany przez policję i odwieziony do aresztu.